Bilinmesi Gerekenler
Akü Çeşitleri Nelerdir?
Akü çeşitleri nelerdir, tam kapalı veya kuru akü ne demektir?
Aküler, kurşun asit, nikel kadmiyum, nikel ndemir gibi kullanılan metal cinslerine göre çeşitlere ayrılır.
Günümüzde en yaygın kullanılan akü tipi kurşun-asit akümülatörleridir.Bu aküler de temel olarak kuru ve sulu diye ikiye ayrılır.
Sulu akülerin en fazla kullanılan çeşitleri starter veya SLI (başlatma, ışıklandırma ve ateşleme fonksiyonlarının ingilizce baş harfleri ile ifade edilmiş hali) olarak da tabir ettiğimiz klasik tipteki oto aküleridir. Oto aküleri de kendi içinde tam kapalı veya buşonları açılabilen diye ikiye ayrılır. Bu iki tip akünün de iç yapısı aynıdır. Yani her ikisi de klasik tipte kurşun asit akülerdir. Kapalı akülerin farkı buşonların açılamamasıdır. Bu akülere su eklenemediği için voltaj düzenekleri iyi olan araçlara takılması daha uygundur.
Bundan başka iç yapısı ve kullanım alanları farklı olsa da stasyoner (sabit tesis) ve traksyoner (forklift) aküleri de sulu ürünler kapsamına girer.
Kuru yani VRLA akülerin iç yapıları ve teknolojileri farklıdır. VRLA tanımının Türkçe karşılığı sübap ayarlı kurşun asit akü demektir. Bu aküler de iç yapılarına göre ikiye ayrılır.
AGM (elektroliti separatörlere emdirilmiş) ve jelli VRLA aküleri. Bu akülerin temel özelliği asit taşması veya sızdırması olmamasıdır. Gaz çıkışı minimumdur. Bu yüzden çok güvenlidir ve rafta bekleme ömürleri çok daha uzundur. Ayrıca sulu akülere kıyasla titreşime karşı daha dayanıklıdır. Sevkiyatı, taşınması sorunsuzdur. Kullanım alanları arasında sabit tesisler, UPS’ler, tekneler ve santraller vardır.
Akü Nedir? Nasıl Çalışır?
Elektrik enerjisini kimyasal enerji olarak depo eden, ihtiyaç halinde bunu elektrik enerjisi olarak veren cihaza akü denir.
Akünün görevi öncelikle ilk anda çalışabilmesi için marş motoruna elektrik akımı vermek, araç motoru çalışmadığı zamanlarda kullanılacak alıcılara akım göndermek ve motor çalışırken elektrik sisteminde voltaj ve amperaj dengelemesi yapmak böylece yüksek devirlerde alternatörün üreteceği voltaj bazen fazla yükselebileceğinden alıcıların zarar görmesini engellemektir. Bu durumda akü alternatörün oluşturduğu akımın bir kısmını üzerine alarak aşırı voltajın yükselmesini önler. Benzinli motorlarda kullanılan 12 V’luk akü, birbirine seri olarak bağlanmış altı adet 2 voltluk hücreden meydana gelmiştir. Genellikle her eleman içerisinde, yine birbirlerine paralel bağlanmış 5 adet pozitif, 6 adet negatif yüklü plak vardır. Bu plaklar, kurşun-antimon alaşımlı ızgaraların üzerine, aktif maddelerin sıvanarak fırınlanmasından oluşur. Pozitif plaklar aktif madde olarak, kurşundioksit içerir. Negatif plaklar aktif madde olarak, saf kurşun içerir. Plakların arasına, kısa devreyi önlemek için plakları izole eden separatörler/ ayırıcılar yerleştirilir. Ayırıcılar, plaklar arasındaki kimyasal tepkimeyi engellemeyecek şekilde çok küçük gözenekleri bulunan maddelerden yapılır. Akünün içine sülfürik asitle saf su karışımı olan elektrolit konulur. Elemanlar arası seri olarak kurşun köprülerle bağlanmıştır.
Akü Takviyesi nasıl yapılır?
• Aküden aküye bağlantı (jump-start) için kullanacağınız akünün aynı amper olmasına dikkat edin.
• Motoru ve de elektrik harcaması muhtemel her şeyi kapatın.
• Öncelikle kablonun kırmızı ucunu boşalmış olan akünün (+) terminaline; daha sonra diğer ucunu dolu olan akünün terminaline bağlayın.
• Daha sonra kablonun siyah ucunu dolu olan akünün (-) terminaline ve kablonun diğer ucunu boşalmış akülü aracın kaportasında herhangi bir metal bölüme bağlayın.
• Kabloların egzoz, pervane gibi hareketli veya sıcak noktalara temas etmemesine dikkat edin.
• Dolu akülü aracı çalıştırıp, daha sonra boş akülü aracı çalıştırın.
• Araçlar çalıştıktan sonra boş akülü araçtan başlayarak; kabloları sökebilirsiniz.
UPS Aküsü Nedir?
UPS tanımı kesintisiz güç kaynağının İngilizce karşılığının baş harflerinden oluşan kısaltmasıdır.
UPS aküsü de bu kesintisiz güç kaynaklarının aküsüdür. Kesintisiz güç kaynaklarının aküleri elektrik kesintisi olduğunda devreye girer ve elektrik gelinceye kadar enerji deposu olmaya devam eder. Bu aküler yukarda bahsettiğimiz gibi kuru denilen VRLA tipi akülerdir ve minimum gaz çıkışına sahiptir.
Akü Donar Mı? Hava Şartları Aküyü Nasıl Etkiler?
Evet, aküler donabilir.
Tam şarjlı akünün donma ısısı – 50 derece ile -70 derece arasındadır, dolayısıyla normal şartlarda şarjlı bir akümülatör donmaz. Ancak deşarj olan aküler deşarj seviyesine göre 0 derece ile -10 derece civarında dahi donabilirler. Özellikle soğuk mevsimlerde akülerin şarjlı durumda olmalarına dikkat edilmelidir.
Hava şartlarının aküye etkileri:
1. Stoklama, saklama yönünden:
Kapalı alanda stoklama yapılmalıdır. Açık havadaki stoklamalarda toz ve yağışlar kendiliğinden deşarjları arttırır. Mümkün olduğunca kuru ve serin bir yerde stoklanmalıdır. Akülerin deşarj oranları sıcaklık ile paralel olarak artar veya azalır. Genel olarak her 10 derecelik artışta kayıp kendiliğinden iki katına çıkar. Bu yüzden 10-16 derece aralığındaki stoklama 25-30 derece aralığındaki stoklamadan çok daha sağlıklıdır.
2. Araç üzerinde çalışırken:
Sıcak havalarda akünün marş gücü artar ancak buna paralel olarak aküdeki korozyon (yıpranma) da artar. Bu nedenle sıcak iklimlerde kullanılan aküler daha az ömre sahiptir. Soğuk havalarda akülerin marş gücü azalır. Buna ilaveten araç motorunun marş alma değeri de artar. Sonuçta soğuk koşullarda akülerin marş gücü önemli hale gelir. Çok soğuk havalarda akünün içindeki sıvının (elektrolit) donma riski vardır. Tam şarjlı bir akü ancak -70 derecede donarken deşarj konumundaki bir akü deşarj seviyesine bağlı olarak -5 derecede dahi donabilir. Bu nedenle soğuk havalarda akünün şarjlı halde bulunması çok önemlidir.
Akü Neden Deşarj Olur?
Satın aldığınız MUTLU AKÜ’nün olası deşarj (boşalma) nedenleri:
• Olumsuz çevre ve saklama koşulları, yüksek sıcaklık, nem vs.
• Araçtaki kaçak akımlar (öngörülen kısa devrelerden yüksek çekilen akımlar) açık lambalar
• Diğer elektrikli cihaz ve donanımlardaki kısa devreler
• Araç ile akümülatör uyumsuzluğu, küçük akü seçimi, araçtaki ilave donanımlar (ses, ışık, bilgisayar sistemleri, soğutucu sistemler)
• Alternatörün (şarj dinamosu) yetersiz şarj etmesi
Aküler Çevreye Zararlı Mıdır?
Aküler çevreye zararlı mıdır? Ne kadarı geriye döner?
Akümülatörler kurşun, sülfürik asit çözeltisi ve poliprolen kutudan oluşur.Bu nedenle aküler kullanılmaz duruma geldiklerinde çevre için riskli tehlikeli atıklardır.Ancak etkin bir geri dönüşüm sistemi ile akülerin poliprolen kutu ve kurşun parçaları yüzde yüz geri kazanılır. Sülfürik asidin de geri kazanımı mümkün olmakla birlikte genellikle tercihen nötralize edilmektedir.
Ülkemizde etkin şekilde atık akü geri kazanımı mevcuttur, yeni akünüzü alırken eskisini satıcılara teslim ediniz. Bakınız: Atık Akü Yönetimi ( http://www.akuder.org.tr )
Akü Nasıl Şarj Edilir?
EMNİYET TEDBİRLERİNİ YERİNE GETİRİN
Buşonu (kapağı) açılabilen akülerde şarj süresi 20°-35°C arasında bütün hücrelerdeki elektrolit yoğunluğunun 1.280 g/cm3 olmasına bağlıdır. Bu değere erişildiğinde şarj kesilir. Yarım saat dinlendirilen aküde elektrolit seviyesi maksimum çizgisine ayarlanıp üzeri silinerek araca takılır. Sulu şarjlı olarak bekleyen veya müşteriden gelen deşarj aküler şarj seviyelerine göre aşağıdaki çizelgelerde verilen akım ve sürelerde şarj edilirler. Ancak kullanılmış akülerde istenilen yoğunluğa çıkmayabilir. Bu akülerde şarjın son iki saatindeki düzeltilmiş yoğunluk değişmemiş ise yapılan şarj yeterli görülür. Buşonu açılmayan tam kapalı akümülatörlerde, voltaj değerlerine göre şarj uygulanır.
• Şarj cihazının açık olmadığından emin olun.
• Aküde şarj seviyesini tespit edin.
• Aküyü şarj cihazına bağlayın. Pozitif başlık pozitife, negatif başlık negatife. Kutup bağlantısını ters yapmamaya dikkat edin.
• Şarj cihazında özellik ve kullanım talimatına göre istediğiniz akım ve voltaj değerlerini seçip şarja bağlayın.
• Şarjdan sonra uçları ayırmadan önce ilk olarak şarj cihazının kapatın.
• İlave şarjın gerekip gerekmediğini tespit etmek için açık devre voltajı ve göz yoğunluklarını ölçün.
Açık Devre Voltajı = 11.70V -12.40V
Açık Devre Voltajı =< 11.70V
Akü Kapasitesi (Ah) Şarj A. Şarj Süresi
• Aynı anda ve aynı kapasitede birden fazla aküyü paralel olarak şarj edebilirsiniz.
• Deşarj olmuş aküler soğuk havalarda daha düşük derecede donarlar (-5 derece -10 derece)
• Donmuş bir aküyü şarj etmeye çalışmayınız; şarj etmeden önce oda sıcaklığında olmasına dikkat ediniz.
• Aşırı şarj akünün ömrünü kısaltır.
Akü Seçimi Nasıl Yapılır?
Aracım İçin En Uygun Aküyü Nasıl Seçebilirim? Hangi Araca, Hangi Akü Kullanılmalıdır?
Uyarılar
Aküler, kutup başları, terminaller ve ilgili parçalar kurşun, kurşun bileşimleri ve diğer bazı kimyasallar içermektedir. Ciddi sağlık sorunlarına yol açmaması için akü ile ilgili her türlü çalışma sonunda eller mutlaka bolca su ve sabunla yıkanmalıdır.
Akü üzerinde ve çevresinde çalışırken daima koruma gözlüğü, maske ve eldiven takılmalıdır.
Akülerde oluşan hidrojen gazı son derece yanıcıdır. Şarj alanları iyi havalandırılmalıdır.
Kıvılcım, alev, yanan sigara, kaynak, sürtünme ve statik elektriğin boşalması gibi tutuşmaya yol açacak her tür nesne ve etken akülerden uzakta tutulmalıdır. Aksi halde gaz ateş alıp patlayabilir. Ayrıca bakım sırasında oluşabilecek kıvılcımlara engel olabilmek için ilk olarak topraklanmış kablo bağlantısının çıkartılıp yine en son olarak da bu bağlantının takılması gerekmektedir.
Araçtan bir aküyü sökerken önce (-) negatif olan kutup başını sökülmeli, araca aküyü takarken de önce (+) pozitif kutup başını bağlanmalıdır.
Şarj esnasında doğrudan devreler bağlanmamalı veya sökmemelidir. Kıvılcımdan kaçınmak üzere kablo başlıklarını bağlarken veya çıkartırken daima önce şarj ve test cihazları kapatılmalıdır.
Sulu aküler, herhangi bir yana 45 dereceden fazla eğilmemelidir. Aküler ciddi yanıklara sebep olabilecek sülfürik asit içerirler. Asit ile temas edilirse, temas yeri bol su ve sabun ile yıkanmalıdır. Göze asit kaçması halinde yıkamanın hemen arkasından tıbbi kontrolden geçilmelidir.
• Şarj, test veya aküden aküye bağlantı yaparken akünün üzerine eğilmeyiniz.
• Donmuş aküyü şarja bağlamadan önce 15 dereceye kadar ısınmasını bekleyiniz.
• Akü voltajının doğru yönde olduğunu görmeden araca takmayınız.
• Aküleri ve elektroliti çocuklardan uzak tutunuz.
Doğru kullanım için dikkat edilmesi gereken hususlar:
• Akünün yüzeyi temiz ve kuru tutulmalıdır.
• Akü bağlantı noktalarında gevşeme, oksitlenme olmamasına dikkat edilmelidir.
• Eğer akünün tipi uygunsa, akünün suyu kontrol edilmeli, azalma varsa “saf su” eklenmelidir. Kesinlikle asit eklenmemelidir.
• Akünün uzun süreli kullanılmadan saklanacağı durumlarda tam şarjlı olmasına dikkat edilmelidir.
• Talimatları mutlaka okuyun ve uyun.
Servis Talimatları
EMNİYET TEDBİRLERİ
• Aküler şarj işlemi esnasında patlayıcı gazlar çıkarırlar. Şarj işleminin yapıldığı alanlar iyi havalandırılmalıdır.
• Akü üzerinde ve çevresinde çalışırken daima koruma gözlüğü takın.
• Akülerde oluşan hidrojen gazı son derece yanıcıdır. Kıvılcım, alev, yanan sigara, kaynak, sürtünme ve statik elektriğin boşalması gibi diğer tutuşturucu etkenleri akülerden uzakta tutun. Aksi taktirde gaz alev alıp, patlayabilir.
• Araçtan bir aküyü sökerken önce (-) negatif olan kutup başını sökün, araca aküyü takarken ise önce (+) pozitif kutup başını bağlayın.
• Şarjda doğrudan devreleri bağlamayın veya sökmeyin. Kıvılcımdan kaçınmak için, kablo başlıklarını bağlarken veya çıkartırken daima önce şarj ve test cihazlarını kapatın.
• Sulu aküleri herhangi bir yana 45 dereceden fazla eğmeyin. Aküler ciddi yanıklara sebep olabilecek sülfürik asit içerirler, asit ile temas halinde, temas yerini bol su ile yıkayın. Göze asit kaçması halinde yıkamanın hemen arkasından tıbbi kontrolden geçin.
• Donmuş aküyü şarja bağlamadan önce 15 dereceye kadar ısınmasını bekleyin.
• Akü voltajının doğru yönde olduğunu görmeden araca takmayın.
• Aküleri ve elektroliti çocuklardan uzak tutun.
• Talimatları okuyun ve uyun.
• Atlama kablosu ile araç çalıştırmalarda; önce iki akünün de pozitif (+) kutuplarına kabloları bağlayın, sonra diğer kabloyu, kurtarıcı ve arızalı aracın negatif (-) kutuplarına bağlayın. Bağlantı, toprak kablosunun bağlı olduğu şaseden mümkün olduğu kadar uzakta yapılmalıdır. Aracın çalıştırılmasından sonra işlemin tersini yapın.
Akü Montajı Nasıl Yapılır?
Akü Seçimi ve Montaj
Akümülatör özelliklerini belirten katalogumuzdaki listelerden istenilen ve kullanılacak araca göre doğru olan aküyü secin. Ölçüler, soğuk marş akımı ve kapasite değerleri en önemli seçim kriterleridir. Kuru aküleri yukarıda verilen yönteme göre sulandırın ve gerekiyorsa şarj edin.
Sulu şarjlı bekleyen akülerde, ortalama günlük ısının 4C’den az olduğu zamanlarda açık devre voltaj 12.50 Volt ve altında ise yukarıdaki yönteme göre yeniden şarj edin.
Ortam sıcaklığı yüksek ise açık devre voltaj 12,40 volt ve altına düştüğünde yine verilen yönteme göre yeniden şarj edin.
Eski aküyü çıkarmadan önce yeni aküye doğru bağlantı yapabilmek için kabloları +/- olarak işaretleyin.
Akü voltaj değerini ve yönünü ölçerek doğruluğundan emin olun, kablo bağlantıları ve akü tablasını dikkatle kontrol edin ve temizleyin. Yeni akümülatörü yerleştirin ve bağlantıları takıp sıkıştırın.
Pozitif (+) kabloyu ilk önce bağlayın. Sonra negatif (-) topraklı kabloyu bağlayın. Dikkatlice sıkıştırın. Aşırı sıkıştırma kutuplara zarar vereceğinden akü kutuplarını yandan sıkıştırırken özellikle dikkatli olun.
Kutup başlarını ve kablo uçlarını paslanmaya karşı koruyucu madde ile kaplayın.